Bir kişinin ölmesi veya gaipliğine karar verilmesi halinde, kişiye ait geride kalan mal varlıkları, mirasçılar arasında paylaştırılır. Yazımızda; mirasçıların kimler olabileceği, miras paylarının belirlenmesi, reddi miras ve boşama hallerinde eşlerin mirasçılığı ile evlatlık edinme halinde mirasın durumu gibi konularına değineceğiz.
Mirastan kimler pay alabilir?
Hukukumuzda, yasal mirasçı olarak pay alabilecek kişiler zümre sistemi ile belirlenmektedir.
• Birinci zümrede miras bırakanın altsoyu yani çocukları, çocukları da ölmüş ise torunları,
• İkinci zümrede miras bırakanın anne ve babası (bunlar ölmüş ise kardeşleri ve altsoyu),
• Üçüncü zümrede miras bırakanın büyük babası ve büyükannesi (bunlar ölmüş ise varsa amcası/dayısı/halası/teyzesi ve altsoyu),
Bir önceki derecedeki zümrede mirasçı varsa, bir sonraki zümre miras hakkından yararlanamaz. Örnek vermek gerekirse, miras bırakının çocuğu varsa miras anne ve babasına geçemez. Bir önceki zümrede mirasçı varsa, bu diğer zümrelerdeki kişilerin mirasçılığını engeller.
Miras bırakan vasiyetname ile yasal mirasçıların dışında, başkaca kişilere de mirastan pay verilmesini sağlayabilir. Bu kişilere de atanmış mirasçı olarak kabul edilmekte ve miras bırakanın düzenlediği vasiyetname kapsamında yasal mirasçılar ile birlikte hak sahibi olabilirler. Ancak hukukumuzda yasal mirasçıların, miras hakkını korumak için bir takım kısıtlamalar getirilmiştir.
Saklı paylı mirasçılar kimlerdir?
Saklı pay, miras bırakının vasiyetname veya ölüme bağlı tasarrufla yasal mirasçılar dışında kişilere miras bırakması halinde gündeme gelir. Saklı paylı mirasçılar; miras bırakanın geride kalan eşi ve çocukları, anne ve babasıdır.
Kanunumuza göre, eğer atanmış mirasçı olsa bile sayılan yasal mirasçıların miras hakkı tamamen elinden alınamaz. Ancak çocuk ve torunların yasal olarak hak kazandığı miras payının ½’si, anne ve babanın miras payının ¼’ü, geride kalan eşin altsoy veya anne-baba ile mirasçı olması halinde miras hakkının ¾’ü (diğer hallerde tamamı) bahsi geçen yasal mirasçıların saklı payıdır. Mesela, ölen kişinin çocuğunun kalması gereken mirasının yarısına kadarını başkaca bir kişiye vasiyetname ile bırakabilir.
Mirasta sağ kalan eşin payı nasıl hesaplanır?
Sağ kalan eşin, miras payı, mirası paylaştığı zümreye göre belirlenmektedir. Bu durumda çocuklar ve ya torunu (altsoyu) ile mirası paylaşıyorsa mirasın ¼’ünü, miras bırakanın anne babası ile mirası paylaşıyorsa mirasın ½’sini, miras bırakanın üçüncü zümre kan hısımları ile (büyükanne-büyükbaba) paylaşıyorsa mirasın ¾’üne hak kazanır. Mirası paylaşabileceği üç zümreden de bir yoksa mirasın tamamında hak sahibidir.
Boşanma halinde, kararın kesinleşmesiyle artık eş yasal mirasçı olamaz. Boşanan eşler birbirlerine boşanmadan önce vasiyetname ile miras hakkı bırakmışsa, bu hak kaybedilir. Bunun tek istisnası aksinin vasiyetnamede belirtilmiş olmasıdır. Boşanma devam ederken eşlerden biri ölmüşse, ölen eşin mirasçılarının davaya devam ederek sağ kalan eşin kusurunu ispatlaması halinde sağ kalan eşin mirasçılığı söz konusu olmaz.
Evlilik dışı altsoy mirasçı olabilir mi?
Evlilik dışında doğan çocuklar ve altsoyunun, baba yönünden mirasçı olabilmeleri için; soybağının baba tarafından tanınmış olması veya hakim kararı ile soybağının kurulmuş olması gerekir. Soybağı kurulduğu takdirde, evlilik dışı altsoy, evlilik içindeki gibi miras payı alırlar.
Evlatlık olanların hakları nelerdir?
Miras bırakanın, evlatlık edinmesi halinde, evlatlık ve altsoyu aynı kan bağı olan mirasçılar gibi miras payına sahiptir. Evlatlık edinilen kişilerin kan bağı bulunan ailesi ile de mirasçılığı devam eder. Ancak, evlatlık kişinin gerçek ailesi, evlatlığa mirasçı olamaz.
Reddi miras nasıl yapılır?
Yasal ve atanmış mirasçıların, miras haklarından vazgeçerek mirası reddetme hakkı vardır. Reddi miras süresi, yasal mirasçının, miras bırakanın ölümünden haberdar olmasından itibaren 3 aydır. Atanmış mirasçılar için ise süre, kendisine miras bırakıldığını kendisine bildirildiği tarihten itibaren başlar. Mirasın reddine ilişkin beyan, miras bırakanın son yerleşim yerindeki Sulh Hukuk Hakimliği’ne yapılır.
Miras bırakanın ölüm tarihinde ödemeden aczi açıkça belli veya resmen tespit edilmiş ise mirasçıların irade beyanına gerek kalmaksızın miras kendiliğinden reddedilmiş sayılır.
Reddi miras halinde, miras, mirası reddeden kişi mirasçıdan önce ölmüş gibi paylaştırılır. Bu durumda reddi miras yapan mirasçının altsoyun hak sahipliği devam eder.
Mirastan yoksunluk nedir?
Mirastan yoksunluk halleri kanunumuzda sayılmıştır. Sayılan hallerin varlığı hâlinde, yoksun kalan kişi, mirastan pay alamaz. Bu durum mirastan yoksun kalanın altsoyunu etkilemez.
Kanunda sayılan haller; miras bırakanı kasten veya hukuka aykırı şekilde öldüren veya öldürmeye teşebbüs eden kişi, miras bırakanı sürekli olarak ölüme bağlı tasarruf yapamayacak duruma getirenler, miras bırakanın ölüme bağlı tasarruf yapmasını veya tasarrufundan dönmesini aldatma, zorlama veya korkutmayla engelleyenler, miras bırakanın müdahale yeniden yapamayacağı bir anda ölüme bağlı bir tasarrufu kasten yok eden veya bozanlar mirastan yoksun kalacaktır.
Yoksunluk halleri, hem yasal hem de atanmış mirasçılar için geçerlidir. Yoksunluk hali miras bırakanın affetmesi halinde ortadan kalkacaktır.
Mirastan çıkarma nedir?
Saklı paylı mirasçıların, Medeni Kanunumuzda sayılan davranışlarda bulunması halinde, miras bırakan tarafından mirastan çıkarılabilir. Saklı paylı mirasçı, miras bırakan veya yakınına yönelik ağır bir suç işlemiş veyahut miras bırakan veya aile üyelerine karşı aile hukukundan kaynaklanan ödevlerini yerine getirmemiş ise mirastan çıkarılabilir.
Mirastan çıkarma vasiyetname ile yapılabilir. Vasiyetnamede mirastan çıkarma sebebi açıkça belirtilmiş olması gerekir, aksi halde geçerli olmaz. Mirastan çıkarılan kişinin saklı payı varsa altsoyuna geçer, altsoyu yoksa diğer mirasçılar arasında paylaştırılır.
Saklı paylı altsoyun, borç ödemeden aciz belgesi varsa bu kişi miras bırakan tarafından saklı payın yarısı için mirastan çıkarılabilir. Ancak bu durumda, saklı payının yarısı mirastan çıkarılan kişinin olan ve olacak altsoyuna özgülenmesi zorunlu tutulmuştur. Bu zorunlulukla kanunumuz, aciz hale düşen mirasçının altsoyunu korumuştur. Miras açıldığı anda borç ödemeden acizlik hali son bulmuşsa veya aciz belgesindeki borç bedeli miras payının yarısını geçmiyorsa, mirastan çıkarılan kişi bunun iptalini isteyebilir.
Av. Arb. Özge Engüzel
Web sitemizdeki makale ve içeriklerin tüm hakları Av. Arb. Özge Engüzel’ e aittir. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. İçeriklerde yer alan her türlü bilgi, sadece bilgilendirme amacı ile hazırlanmış olup hiçbir şekilde hukuki tavsiye niteliğinde değildir ve bu şekilde yorumlanamaz. İçeriklerin tamamı sadece kişisel ve gayri ticari amaçlarla yayınlanmaktadır.