Günümüzde uçak yolculukları, zaman bakımından daha avantajlı bulunduğu için sıkça tercih edilmektedir. Ancak havayolları ile seyahat eden yolcular, zaman zaman uçuşların iptal edilmesi, ertelenmesi ya da yolcunun uçağa kabul edilmemesi gibi birtakım sorunlarla karşılaşabilmektedir. Böyle bir durumla karşı karşıya kalındığında ne yapılması gerektiği, yolcuların ne tür hakları olduğu ve havayolu firmalarının sorumluluklarının neler olduğu konularına bu yazımızda değineceğiz.
Tüm bu uyuşmazlıklar, Avrupa Birliği’nin 11.2.2004 tarihli 261/2004 sayılı Tüzüğü ile paralel olarak hazırlanan “Havayolu ile Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmelik” kapsamında çözümlenmektedir.
Uçağa Kabul Edilmeyen Yolcunun Hakları Nelerdir?
Havayolu şirketleri, check-in işlemleri için yolcuların uçuş saatinden belli bir süre önce havaalanında olmasını istemektedir. Belirtilen check-in süresi sona ermeden, biniş kartının alınmış bagajların teslim edilmiş olması gerekmektedir. Bu işlemleri tamamlamış yolcunun sağlık, emniyet, güvenlik, seyahat belgelerinde uygunsuzluk halleri gibi sebepler söz konusu değilse; yolcunun uçağa kabul edilmemesinden havayolu şirketinin sorumluluğu doğacaktır.
Yönetmeliğin 5. maddesi gereği, bir uçuşta, uçağa kabul edilmeme ihtimali havayolu şirketi tarafından öngörüldüğünde; öncelikle rezervasyonundan vazgeçecek gönüllüler olup olmadığı konusunda duyuru yapılır. Yolcuların gönüllü olarak feragat etmesi karşılığında, havayolu şirketi tarafından verilen bir takım menfaatler kapsamında yolcular ile anlaşmaları gerekir. Taraflar arasında mutabık kalınan menfaatlerin yanında ayrıca hava yolu şirketi, yolculara Yönetmeliğin 9. maddesinde düzenlenen geri ödeme ve güzergâh değişikliği konusundaki tercihli haklar sunması ve bu konuda yardımcı olması gerekmektedir.
• Uçağa kabul edilmeme neticesinde, zamanında gerçekleşmeyen seyahatin yolcu için bir anlamı kalmadıysa, bilet ücretinin tamamı, satın alınmış olduğu fiyat üzerinden talep edilebilir. Hava yolu şirketi iade ödemeyi 7 gün içerisinde gerçekleştirmeli ayrıca yolcunun seyahatinin başladığı noktaya dönmesini için ücretsiz dönüş uçuşu sağlamalıdır.
• Yolcu, en erken fırsatta son varış yerine güzergâh değişikliğinin sağlanmasını isteyebilir.
• Yolcu son varış yerine, boş koltuk durumuna bağlı olarak, yolcunun kabul edileceği benzer şartlardaki ve daha sonraki tarihte güzergâh değişikliği yapılmasını isteyebilir.
Yeterli sayıda gönüllü çıkmadığı durumlarda ise, mevzuatımız, havayolu şirketine, yolcuları iradeleri dışında uçağa kabul etmeme hakkı verilmiştir. Bu durumda yolculara yukarıda belirtilen Yönetmeliğin 9. maddesi kapsamındaki geri ödeme ve güzergâh değişikliği hakların yanı sıra tazminat ve hizmet hakkı bulunmaktadır. Bu madde kapsamında yolculara;
• İç hat uçuşları için 100,00 Euro karşılığı Türk Lirası,
• Dış hat uçuşlarında 1500 km’den kısa mesafeli uçuşlar için 250,00 Euro, uçuş mesafesi 1500-3000 km arası ise 400,00 Euro, 3500 km’den daha uzun uçuşlar için 600,00 Euro karşılığı Türk Lirası tutarında tazminat verilir.
Türk Lirası karşılığı, bilet ödemesinin yapıldığı tarih Merkez Bankası döviz satış kuru esas alınır. Uçuş mesafesi planlanan son varış noktası üzerinden hesaplanır.
Aynı zamanda uçağa kabul edilmeyen yolcunun seyahatine devam etmeyi seçmesi halinde bekleme süresine uygun olarak aşağıdaki hizmetlerin bedelsiz olarak yolculara sağlanması gerekir.
• 2-3 saat arası gecikmelerde; sıcak ve soğuk içecekler,
• 3-5 saat arası gecikmelerde; sıcak ve soğuk içecekler ile kahvaltı veya yemek,
• 5 saat ve üzeri gecikmelerde; sıcak ve soğuk içecekler ile kahvaltı veya yemek ilave sıcak ve soğuk içecekler ile ilave hafif ara yemek,
• 1 veya daha fazla gece konaklama gerekiyorsa; otel veya uygun konaklama tesisinde konaklama,
• Havaalanı ve konaklama yeri arasında ulaşım hizmeti
Bu hizmetlere ek olarak ücretsiz ve süre sınırı olmaksızın iki telefon görüşmesi, faks veya posta hizmeti teklif edilmesi zorunludur.
Rötarlı Uçuşlarda Yolcu Hakları Nelerdir?
Rötardan bahsedebilmek için, taşıma sözleşmesinden doğan taahhütlerin zamanında ifa edilmeyip daha ileri bir zaman diliminde yerine getirilmesi, yolcunun varış yerine vaktinde ulaşmaması halleri söz konusu olmalıdır. Yönetmeliğin 7. maddesi gereği uçuşun planlanan hareket saatinden itibaren; 1500 km’den (1500 km dâhil) daha kısa iç hat uçuşları için 2 saat ve üzeri, 1500 – 3500 km (3500 km dâhil) arası uçuşlar için 3 saat ve üzeri, 3500 km’den daha uzun uçuşlar için 4 saat ve üzeri gecikme söz konusu ise havayolu şirketinin aşağıdaki teklifleri yolculara sunması gerekir.
• Bekleme sürelerine göre yukarıda bahsettiğimiz içecek ve yemek hizmeti,
• Beklenen hareket saati, önceden belirtilen saatten gün veya günler sonra ise yine yukarıda belirtilen konaklama hizmeti ile havaalanı ve konaklama yeri arasındaki ulaşım hizmeti,
• Rötar en az 5 saat sürmüşse zamanında gerçekleşmeyen seyahatin yolcu için bir anlamı kalmadıysa, satın alınmış olduğu fiyat üzerinden bilet ücretinin tamamı ayrıca yolcunun seyahatinin başladığı noktaya dönmesini için ücretsiz dönüş uçuşu.
Gecikme süresi nasıl hesaplanır? Aprondaki süreler rötardan sayılır mı?
Rötar süresi, yolcuya sözleşme veya bilet ile belirtilen kalkış ile uçağın kalktığı an arasındaki süreler dikkate alınarak hesaplanır. Uçağın kalkış anı, tekerleklerin yer ile irtibatını kestiği an olarak kabul edilir. Bu durumda, yolcuların uçağa kabul edilmesi sonrası apronda beklenen sürelerin de nazara alınması gerekmektedir.
Özetle, yolcuların, rötar halinde havayolu şirketinden hizmet talep etme hakkı (yiyecek, içecek, iletişim vs.) olduğu gibi rötarın 5 saati aşması halinde de bilet ücret iadesi talep hakkı bulunmaktadır.
Belirtmek gerekir ki; uçağın gecikmesi, havayolu şirketinin elinde olmayan bir sebepten ötürü, mücbir sebep neticesinde gerçekleşse de bahsettiğimiz yükümlülükler havayolu şirketi tarafından yerine getirilmesi gerekmektedir.
Uçuşun İptal Edilmesi Halinde Yolcular Ne Gibi Taleplerde Bulunabilir?
Uçuşun iptali halinde, yine yolcunun uçağa kabul edilememesi halinde olduğu gibi yolculara bir takım haklar tanınmıştır. Uçuşun iptali halinde yolcuların, yukarıda bahsettiğimiz Yönetmeliğin 9. maddesinde düzenlenen geri ödeme ve güzergâh değişikliği hakkı ile 10. maddesinde düzenlenen hizmet hakkı (yemek- içecek- konaklama vs.) bulunmaktadır.
Yolcuların uçuş iptalinde 8. madde kapsamında tazminat hakkından söz edebilmek için;
• Planlanan kalkış zamanından en az 2 hafta öncesinde iptalden haberdar edilmemiş,
• Planlanan hareket zamanından 2 hafta ile 7 gün öncesinde iptalden haberdar edilmemişler ve planlanan hareket saatinden en fazla 2 saat önce kalkışlarına ve son varış yerlerine planlanan varış saatinden en fazla 4 saat sonra ulaşmalarına olanak veren güzergâh değişikliği teklif edilmemiş,
• Planlanan hareket saatinden 7 günden kısa zaman öncesinde iptalden haberdar edilmemişler ve planlanan hareket saatinden en fazla 1 saat önce ayrılmalarına ve son varış yerlerine planlanan varış saatinden en fazla 2 saat sonra ulaşmalarına olanak veren güzergâh değişikliği teklif edilmemiş olması gerekir.
Bu durumlar söz konusu ise, uçuş iptalinde yolcuların havayolu şirketinden tazminat talep hakkı bulunmaktadır.
Yönetmelikte Belirtilenler Dışında Tazminat Talep Edilebilir Mi?
Yönetmelikte belirtilen tazminatlar dışında, yolcular eğer şartları mevcut ise başkaca kanunlardan kaynaklı tazminat talebinde bulunabilirler. Eğer rötar, uçuş iptali, uçağa kabul edilmeme nedeniyle yolcunun, hava yolu şirketi tarafından yapılan ödemeler dışında karşılanmayan bir maddi zararı varsa ya da yapılan ödeme yolcunun zararını karşılamadıysa kalan kısım için maddi tazminat davası açılabilir. Aynı şekilde şartları oluşmuşsa manevi tazminat da talep edilebilir.
Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin 2016/12034 Esas ve 2018/3996 Karar sayılı bir ilamında; mahkemenin sınava girmek için yolculuk yapan kişinin, hayatını etkileyecek bir sınava giremediği hayat, beden, ruh sağlığı ve tamlığının kişisel hak kavramı içerisinde yer aldığı, kişisel hakları halele uğrayan kimsenin manevi tazminat talep edebileceği yolcunun bilet iadesi ve 100,00 Euro almış olması manevi tazminat talep hakkını etkilemeyeceği belirtilmiştir.
Yargıtay uygulamasında, taşıma sözleşmesine aykırı her eylem manevi tazminat gerektirecek bir durum olarak görülmemektedir. Yolcuların üzerine düşen tüm yükümlülükleri yerine getirmesi gerekmektedir. Yargıtay pek çok kararında, havayolu firmasının basiretli bir tacir olduğunu göz önünde bulundurduğu gibi meydana gelen zarar, tarafların kusur oranlarını, havayolu şirketinin zararın doğmaması adına gerekli tüm tedbirleri alıp almadığı göz önünde bulundurarak hakkaniyete göre karar verilmesi gerektiğini belirtmektedir.
Yönetmelik kapsamında havayolu şirketinin, yolculara haklarını tam ve eksiksiz olarak bildirmemiş ve yolcu yönetmelikte belirtilenlerden daha düşük bir tazminat almışsa bu durumda da ayrıca dava açma ve tazminat talep etme hakkı bulunmaktadır.
Yolcuların, seyahat amacıyla düzenlenen seyahat sözleşmeleri ya da bilet ve eklerinde; yolcu haklarının aksine düzenlemeler, tazminat veya dava hakkından önceden feragat edildiği şeklindeki ibareler haksız şartlar olarak değerlendirilmekte bu nedenle de geçersiz sayılmaktadır.
Yolcu haklarının ihlal edilmesi halinde, yukarıda değindiğimiz hususlar dışında yolcuların tazminat talep hakkı bulunmaktadır. Bu talepler somut olaya göre genel hükümler çerçevesinde hukuk mahkemelerinde görülecektir.
Yükümlülüklerini Yerine Getirmeyen Havayolu Şirketi Nereye Şikayet Edilir?
Tazminat taleplerinin dışında yükümlülüklerini yerine getirmeyen hava yolu şirketi hakkında idari para cezası verilmesi için de şikâyette bulunulabilir.
Havayolu şirketinin yükümlülüklerini gereği gibi, zamanında ve tam olarak yerine getirmemesi veya hiç yerine getirmemesi hallerinde; yolcular, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’ne şikâyette bulunabilir. Şikâyetin uçuş tarihinden itibaren en geç 6 ay içerisinde yapılması gerekmektedir. Başvurular, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün internet sitesi üzerinden veya posta yoluyla yapılabilir.
Av. Arb. Özge Engüzel
Web sitemizdeki makale ve içeriklerin tüm hakları Av. Arb. Özge Engüzel’ e aittir. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. İçeriklerde yer alan her türlü bilgi, sadece bilgilendirme amacı ile hazırlanmış olup hiçbir şekilde hukuki tavsiye niteliğinde değildir ve bu şekilde yorumlanamaz. İçeriklerin tamamı sadece kişisel ve gayri ticari amaçlarla yayınlanmaktadır.